چگونه دبی به پایتخت طراحی خاورمیانه تبدیل خواهد شد

تلاش‌های چند سال اخیر دبی، مبنی بر گسترش دامنه فعالیت‌های صنعتی بر کسی پوشیده نیست؛ آن‌ها سعی می‌کنند؛ اقتصادشان متکی بر نفت نباشد. در مقاله‌ای تحت عنوان "دبی: از اول پایتختی خلاق می‌سازد" که در مجله متروپلیس منتشر شد؛ علی موریس به بررسی این موضوع پرداخته است: چگونه دبی با دست خالی، منطقه‌ای خاص طراحی کرده که با شهرهایی چون لندن و نیویورک رقابت می‌کند.
در شهرهایی که یک محله صنعتی متروکه وجود دارد؛ جامعه خلاق از آن به نحو احسن استفاده می‌کنند. شاهد وقوع چنین چرخه‌ای در زمینه بازسازی بافت‌های شهری برلین، لندن و نیویورک بوده‌ایم. افراد خلاق این جوامع به محله‌های قدیمی و متروک می‌روند؛ فضاهای خالی، بزرگ و ارزان را اجاره می‌کنند و کافه‌ها یا فروشگاه‌های شخصی خود را راه‌اندازی می‌کنند؛ بدین ترتیب برای ورود به بازار، مجبور به پرداخت مبالغ هنگفت نخواهند بود.
اما برای شهر نوپایی چون دبی چه اتفاقی می‌افتد؟ شهری جوان که فاقد نواحی متروکه است. وقتی که دبی مورد بحث باشد؛ باید به این نکته نیز توجه کرد که تا دهه ۱۹۶۰، فقط یک سرزمین بیابانی بوده است؛ بنابراین می‌بایست آن را از اول می‌ساختند. سال گذشته، از دومین بخش یک پروژه سه فازی رونمایی شد؛ این پروژه عظیم "منطقه طراحی" دبی نام دارد و شامل 4/1 میلیون مترمربع مساحت است. منطقه طراحی دبی در لبه شرقی شهر، یعنی بین مرکز شهر و حیات‌وحش محافظت‌شده قرار دارد. این منطقه که به اختصار d3 نامیده می‌شود با بزرگراه‌های چند لاینی احاطه شده است. d3، نقش مغز متفکر چهارچوبی را ایفا می‌کند که زمینه‌ساز پرورش و پایداری یک اکوسیستم طراحی جدید خواهد بود.

در سال ۲۰۱۳، اجرای پروژه به دست گروه توسعه‌دهنده TECOM کلید خورد؛ گروهی که حالا ۱۱ ساختمان متنوع را طراحی کزده و دو هزار نیروی متخصص سپرده است. TECOM امیدوار است که تا ۲۰۲۱، قسمتی از پروژه تحت عنوان مرکز فرهنگی به بهره‌برداری برسد. این مرکز ۹۳ هزار مترمربعی، حاصل طراحی شرکت فاستر و همکاران است. مرکز فرهنگی، چندین کارگاه، استودیو و بنای مسکونی را در خود جای داده که به تازه‌کارها و طراحان نوظهور بومی اختصاص دارند. قسمت ساحلی و تجاری پروژه، یک مایل طول دارد و قرار است تا ۲۰۲۱ افتتاح شود. این بخش که شامل بوتیک، هتل و امکانات تفریحی است؛ میزبان برگزاری رویدادهای طراحی بزرگی چون هفته طراحی دبی و روزهای طراحی دبی نیز خواهد بود. پنجمین دوره روزهای طراحی دبی در همین ماه برگزار خواهد شد. محمد سعید الشیهی، مدیر اجرایی پروژه می‌گوید: رویای ما این است که d3 به قلب طراحی دنیای عرب تبدیل شود.

Ayah Al Bitar، طراح جوان و فارغ‌التحصیل دانشکده طراحی Parsons، استودیو خود را در این منطقه تأسیس کرده است. او معتقد است؛ چون دبی، شهری نسبتاً پخش‌وپلاست، داشتن یک منطقه طراحی به علاقه‌مندان این رشته کمک می‌کند تا تعاملی نزدیک‌تر با هم داشته باشند. به گفته Viktor Udzenija نیز، چنین پلانی، خالق برقراری فرصت‌ها و روابط اجتماعی خواهد بود؛ یعنی چیزی که قبلاً در شهر وجود نداشت. Udzenija در سال ۲۰۰۸ به دبی نقل‌مکان و شرکت معماری خود را پایه‌گذاری کرد. او در ادامه عنوان کرد که کمپانی‌های جوان با فعالیت‌های مختلف به این منطقه آمده‌اند.d3، فرصتی استثنایی خلق کرده است؛ افراد مختلف را به سوی خود جذب می‌کند تا در نهایت محصولاتی متنوع با هم خلق کنند.

در سال ۲۰۰۰، اولین زمزمه‌های طراحی d3 به گوش رسید و بعد تحقیقات و برنامه‌ریزی‌های گسترده و طولانی، پروژه در ۲۰۱۳ کلید خورد. طبق اظهارات مدیر پروژه، تقسیم دو میلیون فوت مربع زمین برای احداث فضاهای مختلف، چالش بزرگی بود؛ آن هم فضاهایی که می‌بایست پذیرای قشرهای مختلف و مبتکر جامعه می‌بودند. آن‌ها می‌خواستند مطمئن شوند که قرارگیری ساختمان‌های گوناگون در کنار هم، کار درستی است و زمان زیادی را صرف مطالعه این موضوع کردند تا ببینید چه کسی همسایه چه کسی باشد.

در فاز دوم پروژه از معماران شرکت فاستر و همکاران تقاضا شده، خیابان‌هایی طراحی کنند که پیاده‌روی در آن‌ها لذت‌بخش و راحت باشد؛ همچنین فضاهایی برای برگزاری رویدادهای مختلف در هوای آزاد خلق کنند که تداعی‌گر محله Meatpacking نیویورک و Shoreditch لندن باشند. الشیهی در ادامه اظهاراتش گفت: لذت خلق یک جامعه خلاق در این است که می‌توانیم از مراکز خارق‌العاده اقصی نقاط دنیا کمک بگیریم تا مطمئن شویم؛ سایت نیازهای صنایع را برآورده می‌کند.

حذف خطر ناشی از اجاره فضاهای قدیمی و متروکه، یکی از مزایای ساخت‌وساز از اول است. در طرح d3 سعی شده، نیازهای امارات متحده عربی، طراحان و هنرمندان تازه‌کار برآورده شود. یکی دیگر از مزایای طرح، اجاره پایین فضاهای کاری مشترک است. مسئولین پروژه با مخاطبین خود گفت‌وگو کردند تا ببیند که قادر به پرداخت چه مبلغی به‌عنوان کرایه هستند. در نهایت با توجه به نیاز و بودجه همه افراد، فضاهایی طراحی کردند که دارای امکانات و قیمت‌های متنوعی هستند.

در ۲۰۱۳، مطالعه‌ای گسترده تحت عنوان "چشم‌انداز طراحی خاورمیانه آفریقای شمالی" انجام گرفت. این مطالعه زیر نظر پروژه d3 و توسط سازمان طراحی دبی و موسسه مد انجام شد. نتایج تحقیق، درست بودن پروژه d3 را اثبات می‌کرد زیرا نشان می‌داد که بازار آفریقای شمالی در پایان سال ۲۰۱۴، صد میلیارد دلار درآمد داشته است؛ یعنی رشد شش درصدی در هر سال.

دبی می‌خواهد به‌جای اینکه مصرف‌کننده و واردکننده طرح باشد؛ تولیدکننده و صادرکننده آن باشد؛ این ایده‌ای عالی است اما یک شبه محقق نمی‌شود. Pallavi Dean، مدیر یکی از شرکت‌های ساکن در d3 می‌گوید: جو منطقه مرا یاد محله Clerkenwell لندن می‌اندازد؛ جایی که هفت سال پیش مشغول به کار بودم. بهترین خبر برای ما این است که قطعاً پیشرفت خواهیم کرد. تا پنج سال پیش، اکثر مشتری‌های متمول، پروژه‌های خود را به تولیدکنندگان مبلمان ایتالیایی یا معماران و طراحان لندنی و نیویورکی می‌سپردند. حالا مایع افتخار است که بگوییم هتل یا ادارات ما حاصل طراحی استودیوهای خود دبی هستند و با محصولات بومی مبلمان شده‌اند.