ساختمان مرکز فرهنگی حیدر علی اف باکو، شاهکاری از زاها حدید

در سال ۲۰۰۷، معماری مرکز حیدر علی اف باکو به شرکت معماری زاها حدید سپرده شد. هدف پروژه فرهنگی حیدر علی اف ، ساخت بنایی برای برگزاری برنامه‌های فرهنگی یک ملت است؛ ملتی که در گذشته جزئی از شوروی سابق بودند.
در سرتاسر ساختمان، هندسه‌ای سینوسی شکل دیده می‌شود. این هندسه مواج در کنار معماری تاریخی و خشک باکو قرار گرفته است. معماری خشک باکو، یادگار شوروی سابق است. معماری اسلامی، ترکیبی از ردیف‌ها، شبکه‌ها و ستون‌هایی است که فضایی عاری از وقفه تشکیل می‌دهند. از سویی دیگر، شاهد ظهور هنر خوشنویسی روی کف و دیوار تا سقف و گنبد بنا هستیم؛ نتیجه این امر، برقراری ارتباطی پیوسته بین عناصر معماری و محیط است. به جای تقلید از این سبک، حدید سعی کرد؛ این نوع معماری را درک کند و تفسیری نو به آن ببخشد.

کاهش توپوگرافی سایت باعث می‌شد که ساختمان حیدر علی اف به دو سطح مختلف تقسیم شود. زاها حدید در پاسخ به این موضوع، طرحی هم‌ردیف ارائه داد که یک سری مسیر فرعی بین ساختمان مرکز حیدر علی اف، میدان و پارکینگ زیرزمینی ایجاد می‌کند. در نتیجه، موضوعی که می‌توانست به معماری بنا آسیب بزند؛ حالا به یکی از عناصر کلیدی طرح تبدیل شده است.

میدان وسیع سایت به نقاط مختلف شهر دسترسی دارد. در جهت بهبود این رابطه سیال، میدان از کف زمین به سمت مجموعه‌ای از چین‌خوردگی‌ها، موج‌ها و بازتاب‌ها خیز برمی‌دارد. حالا سطح میدان به چشم‌اندازی تبدیل شده است که به استقبال مهمان‌هایش می‌رود؛ آن‌ها را راهنمایی می‌کند و اختلافات بین معماری و توپوگرافی شهری را محو می‌کند.

تیم معماری باید بنا را به‌گونه‌ای طراحی می‌کرد که به‌صورت عنصری از میدان شهر دیده می‌شد. به همین دلیل، زاها حدید از پوسته ساختمان به عنوان بحرانی‌ترین و چالش‌برانگیزترین المان طرح یاد می‌کرد. تیم معماری برای خلق یک سطح همگن از توابع مختلف، لجستیک های ساخت‌وساز و سیستم‌های فنی بهره برد. سطح و پوشش موردنظر از طریق نصب فیبر شیشه‌ای بتن مسطح و فیبر شیشه‌ای پلی‌استر مسطح محقق شد. این متریال به نیازهای میدان، محیط‌ های متغیر و پوشش ساختمان پاسخ می‌دهند؛ در حالی که شکل‌پذیری بنا را دوچندان کرده‌اند.

ساختمان، ترکیب یک ساختار بتنی با یک سیستم اسکلت‌بندی فضایی است. این ترکیب به تیم معماری اجازه داد؛ فضای داخلی را به‌صورت نواحی بزرگ و عاری از ستون طراحی کنند. المان‌های ساختاری عمودی، پشت پوشش بنا و دیوارهای تیغه پنهان شده‌اند.

برای  تأکید روی وحدت فضای داخلی و خارجی ساختمان، سیستم نورپردازی مجموعه با دقت زیادی طراحی شد. سیستم نورپردازی شب و روز با هم فرق می‌کنند. در طول روز، انعکاس نور خورشید، ظاهر ساختمان را تغییر می‌دهد. شیشه‌های نیمه انعکاسی، جلوه‌ای بدیع خلق می‌کنند بدون اینکه خط سیر سیال فضاهای داخلی را افشا کنند. شب‌ها، سیستم نورپردازی به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که فضاهای داخلی و بیرونی را از هم متمایز می‌کند؛ در حالی که یکپارچگی این نواحی را حفظ می‌کند.

در نهایت، مرکز حیدر علی‌ اف به یکی از مراکز دیدنی شهر تبدیل شد؛ در حالی که  ویژگی‌های متمایز و منحصر به خودش را دارد اما رابطه‌ای فرهنگی با بافت شهر برقرار کرده است و از آینده روشن پایتخت آذربایجان خبر می‌دهد.