کانسپت چیست و ۷ کانسپت معماری که در طول تاریخ ساخته نشدند

کانسپت به فرانسوی Parti pris در معماری به معنای ایده بزرگ پشت یک طرح  می باشد به عبارت دیگر کانسپت یک تفکر سازمان‌بخش بوده که معمولاً به صورت یک دیاگرام یا یک جمله ارائه می‌گردد. گسترش کانسپت در اکثر اوقات پیش از مراحل دیگر طراحی مانند توسعه نقشه، مقطع و نما انجام می گیرد.
از اواسط دهه ۶۰ میلادی تا به امروز ارزیابی کانسپت در معماری مسئله ای مهم و تعیین کننده در ارزش گذاری کارهای معماری به حساب می اید. برای تعیین ارزش کانسپت معماری باید دو مورد را در نظر گرفت :
1-توانایی معمار در چگونگی پردازش کانسپت
2- دانش معمار از رشته معماری و تسلط وی بر معماری
كانسپت معماری از کلیدی ترین بخش های کار معماری محسوب مي شود وملاك اصلي ارزيابي قدرت وضعف معماری به حساب می آید. كانسپت در معماری مسیری است كه در طول آن نيازهای فيزيكي، شرايط محيطي و باورها به هم مي رسند و بخش مهمي از روند طراحي شكل میگیرد.
به منظور درک کانسپت نیاز به آگاهی از 2 موضوع است:
1- کانسپت ضرورتا موضوعی عجیب و یک شعر الهام شده نیست و همواره ما کلیسای نور تادائو آندو یا کلیسای رونشان لوکور بورزیه را طراحی نخواهیم کرد. کانسپت می تواند یک ترکیب خوب حجمی به همراه فضاهای تامل برانگیز معمارانه باشد مانند کارهای ریچارد مایر.
2- همیشه ضرورتی ندارد طرح ما دارای کانسپتی خاص باشد. رسیدن به عملکردی بهینه نخستین انتظاری است ست که از یک مهندس معمار می رود.
ملاک های ارزش گذاری در ذهن انسان معیارهای معناگر و مفهوم سازی هستند همانطور که موسیقی با نت ها ساخته می شود, شعر با کلماتش سروده می شود، معماری هم برای پدید آمدن نیاز به ایده و کانسپت دارد تا به فضا فرم دهد و احساسات انسان را بیدار نماید.
تفاوت ایده و کانسپت در معماری این است که کانسپت هدف طراحی و به عبارت دیگراندیشه پنهان در یک پروژه معماری می باشد اما در حقیقت یک تصور ذهنی و شاید اولین گام برای حل یک مشکل یا برآورده کردن یک نیاز است. به عبارت دیگر می توان گفت ایده ساده‌ترین راه حلی است که بشر در مقابل مسئله یا نیازی به آن فکر می‌کند.
هدف ممکن است بررسی سایت و مکانیابی پروژه، عوامل جغرافیایی، فرهنگی اجتماعی، آب و هوایی، برنامه فیزیکی طرح و خواسته کارفرما، مقیاس و تناسبات، بررسی مصالح و تکنولوژی های مورد نیاز جهت ساخت، ابعاد انسانی پروژه و فضاهای معماری و موارد الزامی تأسیساتی از عوامل موثر در کانسپت طراحی معماری هستند.

انواع کانسپت

کانسپت قیاسی : نگاه به دیگر چیزها
کانسپت استعاری : نگاه به انتزاعات
کانسپت جوهری : نگاه به ماورای نیازهای برنامه
کانسپت برنامه ای : نگاه به نیازها و اهداف خواسته شده
کانسپت ایده آل گرا : نگاه به ارزشهای مطلق

سلسله مراتب کانسپت

درک رابطه تقدم و تاخری بین تصور, ایده, کانسپت در واقع سرآغاز روند دستیابی به کانسپتی مناسب برای یک پروژه است این ارتباط بدین شکل ترتیب داده می شود: تصور - ایده - کانسپت. که بر مبنای الگویی افزایشی در پیچیدگی , متناسب بودن و عمق فکری است.
سخن اخر اینکه بحث کانسپت یک بحث عمیق و طولانی است من از دیدگاه خود به آن پرداختم در دانشکده های معماری اساتیدی که خود گاها از درک صحیح این مساله ناتوانند توانایی روشن کردن راه را برای دانشجو ندارند و دانشجوی سرگردان در پی خرید کانسپت است با این حال به هیچ وجه از نظر من اعتراض دانشجویان پذیرفته نیست

این چیزی است که معمارها از روز اول دانشگاه تا آخرین روز کاریشان با آن درگیر خواهند بود: چه ارزشی در دل ساختمان‌هایی نهفته است که هرگز در دنیای واقعی تکمیل نشدند؟ در حالی که بسیاری از این پروژه‌ها در طول سفرشان از شروع کشیدن نقشه تا اجرا و ساخت، دوام نیاوردند اما ایده‌های نهفته در آن‌ها، الهام‌بخش خیلی از پروژه‌های اجرا شده، گشتند.

شما می توانید برای آشنایی با راه های برقراری ارتباط و انتقال کانسپت و ایده به مشتری اینجا را مطالعه کنید.

در ادامه به هفت مورد از خارق‌العاده‌ترین کانسپت های معماری ساخته نشده در طول تاریخ نگاه می‌اندازیم.

Triumphal Elephant طرحی از Charles Ribart

Arc de Triomphe در پاریس، یکی از مشهورترین پیکره‌های حاصل از معماری در فرانسه محسوب می‌شود اما با طرح Charles Ribart (چارلز رایبرت)، خیلی متفاوت است. این فیل تاریخی از یک طرح مزین شده و نمای مجلل برخوردار بود که یک راه‌پله مارپیچ در زیر شکم فیل، طراحی شده بود. دولت فرانسه این طرح را رد کرد و این پلان به عنوان یکی از  مهم‌ترین تجسمات معماری غیرواقعی، باقی ماند.

Automobile Objective طرحی از Frank Lioyd Wrghit

کاری که Frank (فرانک) ارائه کرد؛ چیزی بیش از یک تابلو نقاشی بود. او در سال ۱۹۲۴، این ساختمان را به سفارش یک تاجر ثروتمند، Gordon Strong (جردن استرانگ)، طراحی کرد؛ طرحی تندیسوار و شگفت‌انگیز که در بالای کوه زیبای Sugerloaf (ساگرلوف) در Maryland (ماریلند) قرار داشت. اگرچه Strong، این طرح را نپذیرفت اما راهنما و سرآغاز طراحی‌های مارپیچی بعدی Frank شد و الهام‌بخش ساختمانی شد که ۱۵ سال پیش در نیویورک ساخت.

طاق منهتن طرحی از Buckminster Fuller

مهندس معروف،Fuller (فولر) با همکاری معمار Shoji Sadao (شوجی سادائو) در سال ۱۹۶۰، یک گنبد میله‌ای با پهنای دو مایل برای منهتن طراحی کردند. هدف آن‌ها، کنترل آب‌وهوا و بهبود شرایط آب و هوایی شهر بود. اما Fuller، هزینه ساخت گنبد را برابر با هزینه جابه‌جایی برف در طی ده سال، می‌دانست. طرح او راهگشای طراحی‌های مدرن شرکت‌هایی چون Grimshaw Architects (گریمشاو آرشیتکتس) و Faster Partners (فاستر و پارتنرز) شده است.

Bankok Hyperbuilding طرحی از Rem Koolhaas

اگرچه شرکت OMA با ساختمان‌های پیشگامی شناخته می‌شود که در گوشه و کنار دنیا ساخته‌اند؛ اما شاید Hyperbuilding (هایپربیلدینگ) پروژه اجرا نشده در مرکز تایلند، عجیب‌وغریب‌ترین طرح آن‌ها باشد. پیش‌بینی می‌شد که این شهر بزرگ و خودکفا، یک راه‌حل جاه‌طلبانه برای مسائل ازدحام، ایده‌های مربوط به ارتباطات و زندگی عمودی در یک شهر وسیع باشد. اخیراً، بعضی از این تئوری‌ها در پروژه‌ای که OMA در سنگاپور اجرا کرد؛ به چشم می‌خورند.

کلیسای Fold طرحی از Axis Mundi

شرکت نیویورکی Axis Mundi (اگزیس ماندی)، این ساختمان کلیسای دراماتیک را در فرانسه ارائه داد که به‌صورت ۷ لایه است که به شکل صفحات کتاب دیده می‌شود. حجاری و نقوش برجسته با معماری گوتیک ترکیب شده بودند. هرچند که این نقشه اجرا نشد اما طرح‌های Viviane Liao (وایوانه لیائو) و Masaru Ogasawara (ماسارو اگاساوارا)، دیدگاه Axis Mundi را حفظ کرده‌اند.

Mussi National des Beaux-Arts de Quebec طرحی از Allied Works Architecture

این طرح روی برف و خوش‌منظره، نگاهی اجمالی به جریانات فضایی و اشکال مواج می‌اندازد که می‌توانست موزه ملی کانادا را به کمال برساند. این پلان به فینال مسابقه ۲۰۱۰ راه یافت اما به طرح جعبه‌های معلق آبشاری OMA باخت. اما بدون شک، نکات این طرح در کارهای تکمیل شده آن‌ها، دیده می‌شود.

استادیوم ملی توکیو طرحی از زاها حدید

زاها حدید، در رقابت طراحی استادیوم ملی توکیو برای المپیک ۲۰۲۰، برنده شد اما در نهایت پروپوزال تندیسوار و بزرگ آن در اثر اعتراض ساکنین بومی منطقه، رد شد و کار را به معماران معروف ژاپن سپردند. دنیا منتظر طرح جدید استادیوم است اما طرح حدید به نماد چالش‌های پیشرو معمارها برای اتخاذ یک تدبیر و سیاست درست، تبدیل خواهد شد.